START - criteria

• Antiparkinsonmiddel (L- DOPA met decarboxylaseremmer of dopamine-agonist) bij de ziekte van Parkinson met functionele beperkingen en de daaruit voortvloeiende invaliditeit.
• Antidepressivum (TCA (nortriptyline) als SSRI/SNRI onvoldoende effectief is) bij matige tot ernstige depressie (volgens DSM-V criteria).
• Voor 2e lijn: bespreken van behandeling met acetylcholinesteraseremmer (bijvoorbeeld rivastigmine, galantamine, donepezil) bij lichte tot matige dementie op basis van de ziekte van Alzheimer of dementie met Lewy Bodies (rivastigmine) volgens een behandelprotocol.
• SSRI (of SNRI of pregabaline als SSRI gecontra-indiceerd is) voor persisterende, ernstige angst die interfereert in het dagelijks functioneren.
• Dopamine- agonist (bijvoorbeeld ropinirol, pramipexol, rotigotine) bij ernstig restless-legs-syndroom met onacceptabele lijdensdruk ondanks niet-medicamenteuze behandeling, indien ijzertekort en ernstig nierfalen zijn uitgesloten.

STOPP - criteria

STOPP D1 tricyclische antidepressiva -anticholinerge effecten zijn het sterkst bij amitriptyline en het minst sterk bij nortriptyline bij dementie, onbehandeld nauw kamerhoek glaucoom, cardiale geleidingsstoornissen, prostatisme, ziekte van Sjögren, of een voorgeschiedenis van urineretentie (risico op verergering van deze aandoeningen).

STOPP D2 tricyclische antidepressiva als eerstelijns behandeling van depressie (hoger risico op bijwerkingen).

STOPP D3 antipsychotica met matige anticholinerge effecten (chloorpromazine, clozapine, flupentixol, flufenazine, zuclopentixol) bij prostatisme of voorgeschiedenis van urineretentie (hoog risico op urineretentie).

STOPP D4 SSRI’s bij niet-iatrogene hyponatriëmie (serumconcentratie Na+ < 130 mmol/L) in de laatste 2 maanden (risico op het verergering of recidief hyponatriëmie).

STOPP D5 benzodiazepine gedurende ≥ 4 weken N.B. geleidelijke afbouw van alle benzodiazepinen bij gebruik van > 4 weken vanwege risico op ontwenningssymptomen. (geen indicatie voor een langere behandeling; risico op verlengde sedatie, verwardheid, balansverslechtering, vallen, verkeersongevallen).

STOPP D6 antipsychotica (met uitzondering van clozapine en quetiapine) bij patiënten met parkinsonisme (risico op ernstige extrapiramidale bijwerkingen).

STOPP D7 anticholinergica (b.v. biperideen of trihexyfenidyl) bij behandeling van extrapiramidale bijwerkingen van antipsychotica (verhoogd risico op anticholinerge toxiciteit).

STOPP D8 middelen met anticholinerge bijwerkingen bij patiënten met delirium of dementie, bijvoorbeeld oxybutynine, tolterodine, promethazine, hydroxyzine, clemastine, alimemazine, amitriptyline; deze lijst is niet limitatief**** (verhoogd risico op verergering van cognitieve stoornissen).

STOPP D9 antipsychotica bij patiënten met probleemgedrag bij dementie, tenzij symptomen zeer ernstig zijn en niet-medicamenteuze maatregelen geen effect hebben (beperkte effectiviteit, verhoogd risico).

STOPP D10 antipsychotica als slaapmiddelen (risico op verwardheid, hypotensie, extrapiramidale bijwerkingen, vallen).

STOPP D11 acetylcholinesteraseremmers bij bradycardie (< 60 slagen / min), hartblok of recidiverende, onverklaarde syncope (risico op manifeste hartgeleidingsstoornissen, syncope en verwonding).

STOPP D12 fenothiazine-antipsychotica, met uitzondering van, chloorpromazine tegen de hik en levopromazine in palliatieve zorg (er zijn alternatieven die veiliger en effectiever zijn).

STOPP D13 levodopa of dopamine-agonisten voor benigne essentiële tremor (niet bewezen effectief).

STOPP D14 antihistaminica met sterk sederende werking (veiliger en minder toxische antihistaminica beschikbaar).

STOPP E2 directe trombineremmers zoals dabigatran bij eGFR < 30 ml/min/1.73 m2 (verhoogd risico op bloeding)

STOPP E3 factor Xa-remmers zoals rivaroxaban bij eGFR < 15 ml/min/1.73 m2 (verhoog risico op bloeding)

STOPP E4 NSAID 's bij eGFR < 30 ml/min/1.73 m2 (risico op verslechtering van de nierfunctie)

START STOPP - criteria neurologicus