• Een verslechterde maagontlediging
• Een verminderde intestinale absorptie van de medicatie ten gevolge van:

- Obstipatie.

- Eiwitrijke voeding rondom de inname van de parkinsonmedicatie.

• Te lage dosering van de parkinsonmedicatie.
• Verkeerde diagnose: geen idiopathische ziekte van Parkinson.

Zie voor hulpmiddel van registratie behandeling: medicatie effect bij Parkinson (152).

Onvoldoende effect behandeling; verminderde werking levodopa

Welke middelen vermijden bij M. Parkinson:

• Anticholinerge middelen (TCA, oxybutinine, promethazine etc.);
• Benzodiazepines;
• Middelen met als bijwerking parkinsonisme (valproaat, metoclopramide, lithium en typische antipsychotica en risperidon).

Maggy van den Brand en Léontine Bollen FTO 09-2019

NHG standaard - Parkinson

YouTube film - 10 tips voor goede parkinson zorg en goede tips

Parkinsoninzorg.nl - Tools, richtlijnen voor V&V

Parkinsonnet.nl - Richtlijnen, zoekmachine en kwaliteitsorgaan.

Parkinsontv.nl - Video uitzendingen over parkinson

Website Parkinson Archipelzorggroep - Informatie over Parkinson van Archipel

KNGF-richtlijn - Ziekte van Parkinson (pag.10)

Naslagwerk en bronvermelding:

responsfluctuaties

1. aanpassen doseerschema levodopa
2. toevoegen dopamine anonist
3. toevoegen MAO-B remmer
4. toevoegen comt remmer

onvoorspelbare

responsfluctuaties

Risico-invertarisatie:

Enige terughoudenheid is op zijn plaats bij starten van dopamine agonisten bij reeds aanwezige cognitieve klachten.

bifasische dyskinesie

voorspelbare

responsfluctuaties

Bij onvoldoende effect:

Overweeg gavanceerde behandeling zoals;

• Levodopa-continu intestinale gel
• Apomorfine pomp
• Deep brain stimulation

(Zie onderaan op deze pagina)

1. aanpassen doseerschema levodopa (verlagen dosis, geen CR)
2. toevoegen amantadine (min 300mg)
3. verlaag levodopa en toevogen dopamine-agonist
4. altijd overwegen staken COMT-remmer en/of MAO-B remmer

1. aanwijzingen voor malabsorptie?
2. levodopa-monotherapie (andere medicatie afbouwen, geen CR, enige voorkeur dispers)
3. tijd tussen medicatie innames verlengen tot herkenbaar patroon (3-5 uur)
4. doseerschema levodopa monotherapie aanpassen (frequenter doseren, indien iedere 2 uur overweeg dispers)
5. dopamine agonist monotherapie
6. apomorfine pen

beperkende piekdosis dyskinesie

1. aanpassen doseerschema levodopa (frequenter en hoger, geen CR)
2. toevoegen dopamine-agonist
3. toevoegen MAO-B remmer
4. toevoegen amantadine

dyskinesie

Stroomschema behandeling responsfluctuaties bij de ziekte van Parkinson

Bij onvoorspelbare respons fluctuaties op medicatie zijn er nog de volgende mogelijkheden:

• Duodopa continu.
• Apomorfine sc (dopa-agonist).
• Diepe hersenstimulatie (bij daarvoor geschikte patiënten).

Onvoorspelbare respons fluctuaties

maag

jejunum

Duodopa continu

Deep brain stimulation

Apomorfine s.c. (dopa-agonist)