Aangepast door Maggy van de Brand 08-2024 / FTO 09-2019

Urineweginfecties

Heeft patiënt ÉÉN OF MEER van de volgende symptomen?

koorts*, koude rillingen, duidelijk delier**

JA

Koorts: eenmalige tympane temperatuur >37,8°C of eenmalige rectale temperatuur >38,1°C of herhaalde tympane temperatuur >37,2 of herhaalde rectale temperatuur >37,5°C. NB: in geval van twijfle verdiend rectale temperatuur de voorkeur.

Delier: definitie volgens DSM-5.

Actief monitoren: monitoren van vitale functies, aandacht voor de vochthuishouding en herhaaldelijk lichamelijk onderzoek.

Bron: beslisboom VERENSO de beslisboom is een hulpmiddel, de arts blijft altijd zelf verantwoordelijk voor de keuze.

Heeft patiënt ≥ 1 van de volgende RECENT ONTSTANE urineweggerelateerde symptomen?

disurie, mictidrang, frequente mictie, urine-incontinentie, (zichtbare) urethrale pusafscheiding

Verdenking UWI bij de kwetsbare oudere ZONDER een verblijfskatheter

Heeft patiënt  ≥ 2 van de hiervoor genoemde urineweggerelateerde symptomen

OF

1 zeer hinderlijk urineweggerelateerd symptoom waarvoor geen andere verklaring kan worden gevonden?

SCHRIJF ANTIBIOTICA VOOR

(TENZIJ urine dipstick negatief is voor nitriet EN leukocyten)

Overweeg een urinekweek af te nemen om de empirische antibioticakeuze te evalueren

GEEN ANTIBIOTICA VOOR URINEWEGINFECTIE

• Overweeg andere oorzaak voor de klachten.
• Blijf patiënt actief monitoren ***
• Heroverweeg als nieuwe klachten ontstaan of als bestaande klachten niet verdwijnen

Heeft de patiënt pijn/gevoeligheid in de nierloge (flankpijn) en/of suprapubische pijn?

Heeft de patiënt ÉÉN OF MEER van de volgend symptomen?

• koorts*, koude rillingen, duidelijk delier**

EN

• Is er geen sprake van een andere infectie focus?

Heeft patiënt RECENT ONTSTANE

urineweggerelateerde symptomen?

pijn/gevoeligheid in de nierloge (flankpijn)?

Heeft patiënt ÉÉN OF MEER van de volgende symptomen (ongeacht de uitslag van het urine onderzoek)?

• Urine: verandering in kleur, verandering in geur, troebele urine, macroscopische hematurie (ongeacht of patiënt anticoagulantiagebruikt of niet).
• Urogenitaal: nycturie, verminderde urine productie, prostaatpijn, scrotumpijn, suprapubische pijn, urine retentie.
• Mentaal: agitatie/agressie (nieuw/verergerd), verandering in mentale status (zonder klinische verdenking op een delier**), niet zichzelf zijn (“anders dan anders”).
• Gastrointestinaal: verminderde vocht intake, verminderde voedings intake, misselijkheid (met en zonder braken), diarree.
• Overig: algehele malaise, vermoeidheid (nieuw/verergerd) algehele zwakte (nieuw/verergerd), duizeligheid (nieuw/verergerd), syncope, verminder functioneren ADL), verminderde mobiliteit.

JA

JA

JA

NEE

NEE

NEE

NEE

NEE

NEE

JA

JA

JA

Verdenking UWI bij de kwetsbare oudere MET een verblijfskatheter

BESLISBOOM urineweginfecties

Heeft de patiënt ÉÉN OF MEER van de volgende symptomen?

• koorts*, koude rillingen, duidelijk delier**

EN

• Is er geen sprake van een andere infectie focus?

SCHRIJF ANTIBIOTICA VOOR

Evalueer empirische antibioticakeuze aan de hand van de uitslag van de urinekweek.

Zie verder deze link naar pagina katheters (punt 4) voor verdere uitleg en advies.

JA

GEEN ANTIBIOTICA VOOR URINEWEGINFECTIE

• Overweeg andere oorzaak voor de klachten.
• Blijf patiënt actief monitoren ***
• Heroverweeg als nieuwe klachten ontstaan of als bestaande klachten niet verdwijnen

JA

NEE

JA

*

**

***

Beslisschema voor urineweginfecties

Behandschema urineweginfecties bij ouderen volgens het formularium

Nitrofurantoïne

Bij UWI vrouwen indien niet invasief; (Furabid™ = retard) 2 dd 100 mg gedurende 5 dagen of in drankvorm; 4 dd 50 mg. Bij Clcr < 40 ml/min.: niet toedienen.

Bij recidiverende UWI bij vrouwen; 1 dd 50 mg (niet retard vorm) gedurende 12 maanden en dan opnieuw behandeling heroverwegen. Bij Clcr < 60 ml/min: niet chronisch toedienen.  

Versterkt de werking van acenocoumarol of fenprocoumon.

Fosfomycine

Bij UWI vrouwen indien niet invasief; eenmalig 3 g oraal. De inhoud van het zakje oplossen in een glas water en direct op een lege maag (2-3 uur na de maaltijd) innemen, bij voorkeur voor het naar bed gaan en na de blaas te hebben geledigd, tenzij incontinent (dan kan het op elk moment worden gegeven).

Versterkt de werking van acenocoumarol of fenprocoumon.

Trimetoprim

Bij UWI vrouwen indien niet invasief; 1 dd 300 mg ’s avonds gedurende 3 dagen, bij voorkeur voor de nacht, tenzij incontinent. Mag niet worden gemalen en er bestaat geen drankvorm.

Versterkt de werking van acenocoumarol of fenprocoumon.

Ciprofloxacine

UWI bij vrouwen indien niet invasief; 2 dd 500 mg gedurende 3 dagen. Bij een clcr 10-30 ml/min: 1 dd 500 mg.

UWI bij vrouwen indien invasief; 2 dd 500 mg gedurende 7-10 dagen. Bij een clcr 10-30 ml/min: 1 dd 500 mg.

UWI bij mannen; 2 dd 500 mg gedurende minimaal 14 dagen. Bij een clcr 10-30 ml/min: 1 dd 500 mg.

Versterkt de werking van acenocoumarol of fenprocoumon.

Medicamenteuze behandeling bij UWI bij mannen en vrouwen

Geneesmiddelnaam

Dosering + opmerkingen

Estriol (Synapauze E3™)

1 dd 0,5 mg ovule of tablet 1-2 mg gedurende 2 weken. Daarna 2 x per week gedurende 4-12 weken. Alleen wanneer ovule niet mogelijk is: 1-2 mg 1 dd. Bij aanvang en onderhoud laagst effectieve dosis, zo kort mogelijk. Zie ook START criteria (130) en het hoofdstuk vaginale klachten (127).

Cranberry

2 dd 1 capsule 500 mg (not evidence based).

Cotrimoxazol

Bij UWI vrouwen indien invasief en bij mannen 2 dd 960 mg gedurende 10 dagen, bij Clcr 15-30 ml/min: dosering halveren, Clcr < 15 ml/min: niet toedienen.

Niet in combinatie met coumarines en methotrexaat gebruiken.

Amoxicilline + Clavulaanzuur

UWI bij vrouwen indien invasief en mannen; 3 dd 625 mg, 7 dagen. Veel resistentie, daarom alleen geven na een urine kweek met resistentie bepaling.

Versterkt de werking van acenocoumarol of fenprocoumon.

Verenso richtlijnen - Urineweginfecties bij kwetsbare ouderen

NHG standaard - Urineweginfecties

Onderzoek bij het wisselen van een katheter bij een urineweginfectie Babich, T., Zusman, O., Elbaz, M., Ben-Zvi, H., Paul, M., Leibovici, L. and Avni, T. (2018), Replacement of Urinary Catheter for Urinary Tract Infections: A Prospective Observational Study. J Am Geriatr Soc, 66: 1779-1784.

Naslagwerk en bronvermelding:

Behandeling medicamenteus bij verpleeghuis populatie (vrouwen) MET weefsel invasie; Met koorts en/of algeheel ziek zijn.

Behandeling medicamenteus bij verpleeghuis populatie (vrouwen) ZONDER weefsel invasie; Zonder koorts of algeheel ziek zijn.

w

w

w

w

• Het niet meer spontaan kunt legen van de blaas door te plassen = retentie.
• Als men blaas niet meer volledig kan legen = residu.
• Een urineweginfectie is de verzamelnaam voor alle infecties die betrekking hebben op de urinewegen: nier, nierkelk, urineleider, blaas en urinebuis.
• CAD: Cathéter à demeure; is een verblijfskatheter.

Begrippen:

Beslisboom voor antibiotica / medicatie bij een UWI

2e keuze fosfomycine

4e keuze trimetoprim

1e keuze nitrofurantoïne

3e keuze ciprofloxacine

Behandeling medicamenteus bij verpleeghuis populatie (mannen); Let op; mannen hebben een grotere kans op prostatitis.

1e keuze ciprofloxacine

Vrouwen

Mannen

2e keuze amoxicilline + clavulaanzuur

reserve 2e keuze cotrimoxazol

1e keuze ciprofloxacine

2e keuze amoxicilline + clavulaanzuur

Reserve 2e keuze cotrimoxazol

Maak  eerst onderscheid in geslacht *1

Profylaxe bij recidiverende UWI (bij vrouwen) *2

nitrofurantoïne

estriol (Synapauze E3™)

Cranberry (not evidence based)

Profylaxe bij recidiverende uwi:

• 3 of meer infecties per jaar.
• Relapse: binnen twee weken na behandeling opnieuw bacteriurie door dezelfde bacterie.
• Herinfectie: een nieuwe infectie met een andere bacterie, meestal na vier weken of langer.

Beleid:

Opsporen en behandelen van oorzakelijke factoren

• Bij residuvorming: frequent actief laten (leeg)plassen.
• Neurogene blaas: distigmine.
• BPH (zie het hoofdstuk BPH): tamsulosine.
• Veel laten drinken (eventueel vochtlijst laten bijhouden)
• Atrofische vaginitis zie hoofdstuk vaginale klachten (127): Estriol (Synapauze E3™)

Zie voor dosering en meer informatie de informatie in de medicatie lijst hieronder.

• Bij mannen: altijd urinekweek laten afnemen.
• Indien een CAD: altijd urinekweek laten afnemen.

*1

*2

Zie deze pagina voor achtergondinformatie over urineweginfecties (121)