obstipatie 092

Obstipatie

Stappenplan obstipatie: Maak onderscheid tussen functionele obstipatie, obstipatie door opioïd gebruik en obstipatie met fecale impactie.

Bron: Farmacotherapeutisch kompas

Stap 2 Start volume vergrotend laxans; bijvoorbeeld psylliumvezels, sterculiagom en zemelen (hierbij is wel een goede vochtintake noodzakelijk). Pruimenmoes, roosvice laxo, peperkoek, voldoende vochtintake, i.o.m. diëtiste optifibre.

Stap 3 Schakel over op een osmotisch werkend laxans: zorgen dat veel vocht in darmen wordt vastgehouden. Voorbeeld: mannitol, sorbitol, lactulose, macrogol (=Movicolon™), natrium-diwaterstoffosfaat (=Colex™) en lactitol (Klyx™ en Microlax™ bevatten ook sorbitol).

Stap 4 Schakel over op/voeg toe een contactlaxans: Dit bevorderd de peristaltiek door chemische prikkeling van de darmwand. Voorbeeld: sennosiden en de difenylmethanen (=Bisacodyl™).

Stap 1 Aanpassen voeding, drinken en bewegen.

Voeding (vezels).
Activiteit.
Vochtopname (eventueel vochtlijst bijhouden).
Medicatie: eventueel aanpassen als mogelijk.

Stap 5 Schakel over op rectale medicatie: Emollientia; verhogen het watergehalte van de feces door hun oppervlaktespanningverlagende eigenschappen (detergentia).Voorbeeld: natriumdocusaat (=Klyx™) en natriumlaurylsulfoacetaat (=Microlax™).

Functionele obstipatie

Definitie functionele obstipatie: obstipatie kan een onderliggende somatische oorzaak hebben. In de meeste gevallen is dit niet het geval en spreekt men over functionele obstipatie.

Obstipatie door opioïdgebruik

Medicatie welke obstipatie kan veroorzaken:

Opioïden;
Anticholinergica;
Serotonineheropnameremmers;
Anti-epileptica;
Bisfosfonaten;
IJzer- en calciumpreparaten;
Aluminiumbevattende antacida;
NSAID’s;
Calciumantagonisten;
Diuretica.

Stap 1 Start (vooraf) met een osmotisch werkend laxans; lactulose, macrogol (=Movicolon™).

Stap 2 Schakel over op/voeg toe een contactlaxans; difenylmethanen (=Bisacodyl™).

Stap 3 Overweeg opioïdrotatie (zie ook equivalentdosering opiaten).

Stap 4 Overweeg methylnaltrexon, zie Farmacotherapeutisch kompas

Obstipatie met fecale impactie

Stap 1 Start rectaal (emolentia); natriumdocusaat (= Klyx™) of natriumlaurylsulfoacetaat (=Microlax™) of start oraal osmotisch laxans in hoge dosering; lactulose of macrogol (= Movicolon™).

Voor een goede stoelgang zijn 3 dingen van belang:

1 Drinken; 1500-2000 ml per dag.

2 Vezels; 30-40 gram per dag.

3 Bewegen, tenminste 30 minuten per dag.

Vocht/ drinken zorgt ervoor dat de ontlasting zacht blijft en daardoor beter de darm kan passeren.
Vezels zorgen ervoor dat de darm gestimuleerd wordt tot peristaltiek. Verder werken ze als een soort van spons en zorgen zij ervoor dat er vocht opgenomen kan worden in de darmen (let op! Dit kan alleen als er voldoende wordt gedronken! Als er te weinig wordt gedronken, dan hebben teveel vezels een averechts effect!).
Beweging zorgt ervoor dat de darmen worden gestimuleerd.

Stap 2 Verwijder de fecale impactie handmatig

Bisacodyl sup.

Sup. 10mg. Binnen 20min. (10-45min.) na rectaal gebruik. (Max. 3 opeenvolgende dagen gebruiken).

Lactulose

Macrogol (Movicolon™)

1-2 dd 15-30 ml (dag 1-3 30ml), werkzaam na 1-2 dagen. (Nadeel: het plakt en heeft geen voorkeur bij diabeten).

1-2 sachets dd, werkzaam na 1-2 dagen. (Nadeel; veel patiënten vinden de oplossing vies smaken, dit kan voorkomen worden door de oplossing met siroop op smaak te brengen).

Magnesiumhydroxide

2-5g/dag, werkzaam na 2-8 uur. (Nadeel: doge mond en meer maal daags doseren). Niet bij ernstige NF stoornissen! (Off label voorschrijven)

Macrogol (Movicolon™)

1-2 sachets dd, werkzaam na 1-2 dagen. Bij ernstige verstopping: 8 sachets (van 13g) per dag, innemen binnen 6 uur, gedurende maximaal 3 dagen (bij verminderde cardiovasculaire functie maximaal 2 sachets per uur) of rectale medicatie. (Nadeel; veel patiënten vinden de oplossing vies smaken, dit kan voorkomen worden door de oplossing met siroop op smaak te brengen).

Natr.laurylsulfoacetaat (Microlax ™)

1 klysma. Overweeg ook rectale medicatie indien na 3 dagen orale therapie bij ernstige klachten geen defecatie heeft plaatsgevonden.

Natr.fosfaat (Colex™)

1 klysma, eventueel hoog opgaand. eGFR <30, m.n. bij dialyse patiënten terughoudend zijn met geven van klysma gezien hoge fosfaat dosering hierin wat bij slechte nierfunctie problemen kan geven. Advies geen kolex klysma’s geven bij nierfunctiestoornissen én dagelijkse noodzaak klysma’s (relatieve contra-indicatie).

Uitvoering hoogopgaande klysma:

- Speciale rectumkatheter gebruiken, lengte 40 cm. charrière 22 (vrouwenkatheter is te kort !)

- Goed insmeren met vaseline.

- 1,5 liter lauw water + klysmavloeistof langzaam laten inlopen.

- Patiënt in zijligging plaatsen.

Geneesmiddelnaam

Dosering + opmerkingen

Incidentele obstipatie (3 dagen geen ontlasting)

Geneesmiddelnaam

Dosering + opmerkingen

Chronische obstipatie start met lactulose of macrogol

Geneesmiddelnaam

Dosering + opmerkingen

Ernstige obstipatie start met lactulose of macrogol

methylnaltrexon

Binnen de palliatieve setting s.c.: lichaamsgewicht 38-61kg: 8mg (0,4ml), 62-114kg: 12mg (0,6ml) elke 2 dagen, of eventueel met langere tussenpozen.

Buiten de palliatieve setting: s.c.: 12 mg (0,6ml), minstens 4×/w; max. 1×/dag. Staak de behandeling met de gebruikelijke laxantia bij patiënten buiten de palliatieve zorg.

Geneesmiddelnaam

Dosering + opmerkingen

Obstipatie door opioïdgebruik

NHG standaard - Misselijkheid en Braken bij gastro-enteritis

NHG standaard - Obstipatie

NHG standaard - Maagklachten

Naslagwerk en bronvermelding:

Huisarts & Wetenschap - Misselijkheid en braken

Farmacotherapeutisch kompas - misselijkheid en braken

Formularium - Misselijkheid en braken in de palliatieve fase (468)

Belangrijk advies voor patiënten met slikproblemen:

Er zijn ernstige incidenten geweest door het verkeerd gebruiken van verdikkingsmiddel bij Movicolon.

Dit gaat met name om het gebruik van zetmeelhoudende verdikkingsmiddelen. Dit wordt een meer liquide substantie en kan juist verslikken in de hand werken. De xanthaamgom houdende verdikkingsmiddelen zouden, mits goed gebruikt!, voor minder problemen zorgen.

Thicken Up bevat maltodextrine, xanthaamgom en kaliumchloride, het bevat dus een polysaccharide (dit maakt het geheel dus vezelrijk en moet dus ook worden meegewogen in totaal aantal vezels bij patiënten).

Als Thicken Up wordt gebruikt is dit het advies van de fabrikant van Movicolon:

Meng laxantia aan.
Plaats gewenste hoeveelheid Resource ThickenUp clear in een schone beker.
Voeg laxantia aan de Resource ThickenUp clear en roer tot een homogene drank.

Wacht 15 minuten om het in te laten dikken.

Als dit advies niet goed wordt opgevolgd, kan het alsnog voor problemen en verslikking zorgen. Het vormt dan juist een minder goed wegslikbare substantie.

Het advies is daarom gebruik als alternatief lactulosestroop bij mensen met slikproblemen en noodzaak tot indikken van dranken, zodat verdikkingsmiddel niet nodig is. Als stroop onvoldoende verdikt is, zou gebruik van ThickenUp alsnog een optie kunnen zijn, mits goed gebruikt.